القاب و کنیه های امام علی علیه السلام
برای آن حضرت القاب و کنیه های بسیاری ذکر شده است . برخی از القاب آن حضرت عبارتند از:
- امیرالمؤمنین: این لقب که به معنی پیشوای مومنان لقب مخصوص امام علی علیه السلام است مطابق با روایت پیامبر اسلام، «امیرالمومنین» عنوانی است که خدای تعالی به علی بن ابی طالب داده است.
- وصی: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به امیرالمؤمنین على (علیه السلام) به عنوان جانشین و خلیفه بعد از خود، وصیت فرمود. در همین راستا از القاب آن حضرت، «سید الوصیین» و «خیرالوصیین» نیز می‌باشد. در روایتی از «امّ سلمه» از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل شده که فرمود: «… خداى تعالى از هر امّتى پیامبرى را برگزیده است و براى هر پیامبرى وصیّی انتخاب نموده است، من پیامبر این امّتم و على وصىّ من در میان عترت من و اهل بیت من و امّت من است».
- وزیر النبی: در تفسير در المنثور نوشته آمده است: هنگامى كه آيۀ «وَ اِجْعَلْ لِي وَزِيراً. . . .» نازل گشت، پيامبر صلّى اللّه عليه و آله فرمود: خداوندا به برادرم على پشتم را محكم نما. خداوند دعاى آن حضرت را در اين‌باره مستجاب نمود.
- یعسوب الدین: یعسوب الدین یکی از القاب حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام به معنای رئیس بزرگ دین است. این لقب در بسیاری از منابع اهل سنت از قول پیامبر برای آن حضرت ذکر شده است.
- ولی المؤمنین: در حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آمده است: «علي ولیُّ کل مؤمن ومؤمنة؛ علی ولی و سرپرست هر مرد و زن مومنی است»
- ابوتراب: تراب به معنی خاک است. عبایة بن ربعى گوید: به عبدالله بن عباس گفتم: چرا پیغمبر خدا صلى الله علیه و آله على را به ابوتراب كنیه داد؟ گفت: زیرا او مالك و صاحب زمین مى باشد و بعد از پیغمبر صلى الله علیه و آله حجت خدا بر ساكنان زمین است و بقاى زمین به او و آرامش زمین از بركت وجود اوست.
- حیدر کرار: کرار به معنای حمله كننده پياپى است و از القاب اميرالمؤمنين على علیه السلام است كه حضرت در جنگ، بر صف دشمنان بارها حمله مى نمود و هيچ انديشه نمى كرد.
- اسدالله: پیامبر(ص)، امام علی(ع) را به اسدالله و اسد الرسول ملقب کرده است. در برخی از منابع، از امام علی به اسدالله الغالب (شیر خدایی که پیروز است) نیز یاد شده است.
- امیر النحل: نحل زنبور عسل را گويند. علامه سبط ابن جوزى گويد: مؤمنان به زنبور عسل مانند، زيرا زنبور عسل چيز پاكيزه می‌خورد و چيز پاكيزه مى نهد، و على اميرمؤمنان است.
- مرتضی:
- ابوالریحانتین: از آن‌جا كه پیامبر صلی الله علیه و آله در مواردی فرموده‌اند كه امام حسن و امام حسین علیهم السلام ریحانه‌های من هستند؛ از این رو به حضرت علی علیه السلام ابوالریحانتین گفته می‌شود.
- قائد الغر المحجلین: این لقب در حدیثی که پیامبر به سلمان فرمودند در توصیف آن حضرت آمده است. امام علی علیه السلام رهبر پيشانى سفيدان در قيامت مى‌باشد. پس كلمۀ «قائد الغر المحجّلين» به اين معنى است، «قائد» فرمانده و رهبر «غرّ» پيشانى سفيد، و «محجّل» دست تا مچ سفيد باشد، اسبانى كه پيشانى و مچ دست و پا سفيد است را «غرّ المحجّل» گويند كنايه از اين است كسانى كه متمسّك به ولايت ائمۀ اطهار عليهم السّلام هستند در قيامت با صورت نورانى و اعضاى وضوى آنان نورانى شناخته مى‌شوند
- سید الاوصیاء: این لقب را از این جهت به آن حضرت داده اند که او وصی سید الانبیاء است و به منزله نفس پیامبر است (مطابق با آیه مباهله) و همچنان که پیامبر تمام کمالات انبیاء پیشین را داشته افزون بر آنها را دارد. وصی او نیز کمالات همه اوصیاء پیامبران را داشته افزون بر آنها را دارد.
- ساقی کوثر: به معنای کسی که از حوض کوثر دیگران را آب می‌دهد. برخی از مفسران واژه کوثر را در نخستین آیه سوره کوثر، همان حوض پیامبر(ص) می‌دانند که آب آن از شیر سفیدتر و از عسل گواراتر است. بنابر روایات شیعه و اهل سنّت، امام علی (ع) ساقی این حوض است.
- فاروق: رسول خدا (ص) فرمود دامن اين انزع (مقصود على علیه السلام) را بگيريد كه صديق اكبر و فاروق (جدا کننده) است و حق و باطل را جدا كند. هر كه دوستش دارد خدايش راهنمائى كرده و هر كه دشمنش دارد خدا دشمن او است و هر كه از او تخلف كند خدا نابودش كند.
- صدیق اکبر: بصائر الدرجات از امام محمد باقر علیه السلام از پدرانشان از پيامبر اسلام صلی الله علیه و آله نقل نموده که فرمود: امت مرا در روز گرفتن ميثاق بر من عرضه كردند پس اولین کسی که به من ايمان آورد و مرا تصديق كرد علی بود و هنگامی که مبعوث شدم اولین کسی که به من ايمان آورد و مرا تصديق كرد علی علیه السلام بود پس او صديق اكبر است.
پانویس
- ↑ بحارالانوار، ج37، ص339، حدیث 81.
- ↑ ابن مردویه اصفهانى، مناقب على بن أبى طالب علیهما السلام، ص ۱۰۵ و ۱۰۶٫
- ↑ تفسير الدر المنثور، ج4، ص295.
- ↑ رجوع کنید: شوشتری، احقاق الحق، ج۴، ص۲۶ تا ۳۵
- ↑ الفتوح، ج2، ص282
- ↑ بحارالانوار، ج35، ص51، حدیث4 و معانی الاخبار، علل الشرائع - الشيخ الصدوق، ج1.
- ↑ معارف و معاريف، ج8، ص480، سيد مصطفي دشتي، قم، 1376، چاپ دوم.
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۲۵۹؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۹، ص۷۳-۷۴.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۴، ص۲۶۸.
- ↑ تذکرة الخواص، ص 5.
- ↑ صدوق، الامالی، مجلس 73، مفید، الارشاد، ج2، ص28.
- ↑ الاربلی، كشف الغمه، ج1، ص68.
- ↑ اليقين باختصاص مولانا علی علیه السلام بإمرة المؤمنین، ج1، ص487
- ↑ انتصاری، عبد الصالح، غدیر خم و پاسخ به شبهات از كتب اهل سنت، قم، داوری، 1381ش.
- ↑ َ در حدیثی از آن حضرت آمده است: من از پيامبر خدا (ص) شنيدم كه مىفرمود: «بهشت بر پيامبران حرام است تا من وارد آن شوم و همو بر اوصيا حرام است تا اين كه تو وارد آن شوى، اى على! به راستى كه خداوند متعال به من در مورد تو مژدهاى داده كه پيش از من به هيچ پيامبرى چنين مژدهاى نداده است، به من مژده داده كه تو سرور اوصيا هستى و اين دو فرزندت حسن و حسين (ع) در روز رستاخيز سرور جوانان بهشتيان هستند.(شیخ صدوق، الخصال، ترجمه جفری، ج2، ص381)
- ↑ رک: فیض کاشانی، الوافی، ج3، ص883
- ↑ سیوطی، الدر المنثور، ذیل کوثر، آیه۱
- ↑ نک: خوارزمی، المناقب، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۹۴؛ طبری، ذخائر العقبی، ۱۳۵۶ق، ج۱، ص۸۶
- ↑ انزع به کسی گفته می شود که موی سرش از دو جانب پیشانی ریخته باشد. در انتخاب این کلمه توسط آن حضرت نیز مقصودی بوده است. چرا که در مناقب این مغازلی آمده است که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به آن حضرت فرمود: ای علی، خداوند تو را و خاندان و شیعیان و دوستان شیعیان تو را آمرزیده است، پس مژده باد تو را که تو اَنزع بطین هستی، از شرک بریده ای و از علم سرشاری.(اميرالمؤمنين على بن ابي‌طالب عليه‌السلام، احمد رحمانى همدانى به نقل از مناقب ابن مغازلی، 401.)
- ↑ صدوق، الامالی، ص674
- ↑ بصائر الدرجات في فضائل آل محمد صلى الله عليهم، ج1، ص84